مطالعه فرآیند اسپرماتوژنز در سوسمار آگامای قفقازی (laudakia caucasia)

چکیده در سوسماران اسپرماتوژنز به عنوان بخش مهمی از روند تولید مثل بطور کلی به دو حالت فصلی و غیرفصلی انجام میگیرد. روش فصلی معمولاً در گونه های ساکن نواحی معتدل دیده میشود در حالیکه طریقه غیرفصلی در نمونه هایی دیده میشود که در مناطق گرمسیری زیست میکنند. در این تحقیق فعالیت اسپرماتوژنز در گونۀ laudakia caucasia یا آگامای قفقازی ساکن زاگرس مرکزی مورد مطالعه قرار گرفته است. برای اینکار تعداد 34 نمونه از سوسمار مذکور در دو فصل مختلف سال از محیط زیست طبیعی آنها در شهرستان نورآباد جمع آوری گردیدند. نمونه ها سپس کشته شدند و بیضه های آنها خارج گردید و بعد از اندازه گیری ابعاد بیضه ها، نمونه ها برای مطالعه بافت شناسی آماده شدند. نتایج بدست آمده از مطالعات مورفومتریک، هیستومتریک و بافت شناسی نشان داد که فرآیند اسپرماتوژنز در این گونه به صورت فصلی است و طی دو دورۀ فعال و غیرفعال انجام می شود. دورۀ فعال که شامل اواخر بهار و اوائل تابستان میگردد زمانی است که سلولهای پیش ساز زایا فعالانه درگیر روند تکثیر، نمو و تمایز هستند و در این زمان تمام اشکال تمایزی سلولهای اسپرماتوژنیک در دیوارۀ لوله های منی ساز دیده میشود. در دورۀ غیرفعال که با اواخر تابستان تا اوائل بهار آینده مطابقت میکند اسپرماتوزوئیدی نیز در لوله های منی ساز یافت نمیشود چون فعالیت اسپرم زایی در بیضه ها متوقف شده است. در عوض در این زمان فعالیتهای ترمیمی در بیضه انجام میگیرد و حیوان خود را برای شروع دوره دیگری از تولید اسپرم در فصل بعدی مهیا می نماید.